Bezradność stróża prawa – „Człowiek pana ministra”, Michal Sýkora [recenzja]

Człowiek pana ministra to bardzo dobra książka. Przede wszystkim dlatego, że to nie jest TYLKO kryminał. Sýkora buduje dla kryminalnej intrygi bogate, fascynujące, choć i przerażające tło – tym bardziej przerażające i tym bardziej przekonujące, że pisze o środowisku, które doskonale zna. 

Akcja rozgrywa się bowiem na uniwersytecie w Ołomuńcu, gdzie sam autor od lat pracuje jako wykładowca i literaturoznawca. I już na początek wrzuca nas w sam środek sceny, przedstawiającej środowisko akademickie w jak najgorszym świetle – na profesor Macharáčkovą, która stara się o habilitację, koleżeńskie grono profesorskie rzuca się jak wygłodniałe sępy. I nie pomaga fakt, że jest znakomitą, powszechnie szanowaną literaturoznawczynią. Małostkowość, złośliwość, głupota atakują tu czytelnika w dawce, na którą przynajmniej ja zupełnie nie byłam przygotowana. 

Szeryf Bell w spódnicy

Równie mroczny jest w powieści Sýkory obraz świata pozaakademickiego, choć w nieco inny sposób. Śledztwo stopniowo ujawnia skomplikowaną sieć układów między wysokimi urzędnikami uniwersyteckimi, przedsiębiorcami i politykami. To świat oszustw i przekrętów popełnianych w białych rękawiczkach – sprawcy są zbyt cwani i zbyt dobrze umocowani w systemie, zbyt dobrze kryci, by dać się złapać. 

To też świat, który przygnębiająco pasuje do wszystkich rozliczeniowych narracji o tym, co po 30 latach zostało z rewolucyjnych idei Václava Havla. (Inna sprawa, że Sýkora pisze o ludziach, dla których nigdy idee te specjalnie się nie liczyły – zmiana ustroju była tylko trampoliną do dostatniego, wygodnego życia). 

Kierująca śledztwem podinspektor Výrová spogląda na to wszystko z rosnącą rezygnacją, niepokoje lecząc muzyką Boba Dylana oraz długimi wieczorami w towarzystwie psychoterapeutki i butelki wina. W tej smutnej bezradności stróża prawa jest dla mnie trochę kobiecym odpowiednikiem szeryfa Bella z To nie jest kraj dla starych ludzi Cormaca McCarthy'ego. 

Szczypta humoru

Nie tylko Výrovej wchodzimy jednak do głowy. Każdy z policjantów w zespole jest pełnokrwistą postacią z własnymi problemami. Młodziutka Kristýna, uwikłana w beznadziejny romans z żonatym mężczyzną (będącym również, żeby było ciekawiej, przyjacielem i kolegą z pracy pierwszej znalezionej ofiary, docenta Chalupy). Szczęśliwy mąż i ojciec Edelweiss, który walczy z pokusą ucieleśnioną w postaci ponętnej matki jednej z koleżanek swojej córki. Niespecjalnie bystry, za to w swoim mniemaniu wiecznie niedoceniany komisarz Baran. 

Każdego poznajemy bliżej, perypetie życiowe i uczuciowe każdego z nich Sýkora opisuje nie bez pewnej dawki humoru. I dobrze, bo gdyby nie ten humor, po książce takiej jak Człowiek pana ministra trudno byłoby się nie pochlastać. 

Last, but not least – dyskretnie czuły portret Ołomuńca. Bo przecież nie tylko Praga nadaje się na scenerię zbrodni. 

Polecam zdecydowanie nie tylko fanom kryminałów. 

***

Michal Sýkora, Człowiek pana ministra, przeł. Martyna M. Lemańczyk, Wydawnictwo Afera, Wrocław 2021.

***

Podoba Ci się to, co robię? Proszę, wesprzyj mnie na Patronite. Dziękuję!