Ożywcza moc polskiego spirytusu - "Tak, panowie, idę umrzeć. O Hrabalu i piwoszach", Franciszek Bielaszewski

Każdy chyba od czasu do czasu potrzebuje jakiejś krzepiącej lektury, takiej, która pomogłaby spojrzeć łaskawszym okiem na świat i przywróciłaby wiarę w ludzi i w to, że życie jest piękne. Ja wtedy sięgam po coś Hrabala albo o Hrabalu. Ciepłe historyjki z praskich piwiarni są w tym wypadku niezawodne. Z wielką przyjemnością pochłonęłam więc tę książeczkę autorstwa Franciszka Bielaszewskiego – Tak, panowie, idę umrzeć. O Hrabalu i piwoszach.

Jest to zbiór zbeletryzowanych wspomnień autora, który Hrabala znał osobiście i w latach 80. i 90. spędził z czeskim pisarzem i jego przyjaciółmi - „stałymi bywalcami” - wiele godzin w praskich gospodach. Bielaszewski odmalowuje rodzinną i twórczą zarazem atmosferę tamtych spotkań, kult piwa, opowieści i legendy przekazywane z ust do ust, na czele z tą, której sam był ojcem – jak to przywieziony z Polski „szpirytus” wywołał u stałych bywalców ekstazę i doprowadził, pełnych nabożnego podziwu, do stanu, który później z piersi biednej sprzątaczki wydarł rozpaczliwy okrzyk „Nawet prosięta wyglądają lepiej niż pijani artyści!” (a po praskich piwiarniach zaczęła krążyć wieść, że tego wieczoru Hrabal zmarł, lecz właśnie sławny polski spirytus przywrócił go do życia).

I Jim powoli bardzo ostrożnie objął palcami szklaną piękność i z całej siły przytulił do piersi a potem mocno pocałował w szyjkę gładką powierzchnię tej przezroczystej krasy... stali bywalcy U Doboszy aż westchnęli na ten wzruszający widok... wszystkim zakręciła się łza wzruszenia... a po policzkach Jima ciekły dwie kryształowe jak zawartość butelki... dwie kryształowe łzy... łzy uszczęśliwienia i bezgranicznego zafascynowania tą pociągającą pięknością...

Elementem spajającym wszystkie te utwory jest oczywiście Hrabal, przedstawiony jako postać ciepła, choć na pozór szorstka:

Kiedy słyszałem od niego pod moim adresem „idź do dupy”... „jesteś debil”... „jesteś głupi jak wół” itd... to wtedy byłem bardzo szczęśliwy... bo wiedziałem... że w ten sposób pan pisarz daje mi do zrozumienia... że mnie lubi...

Dowiadujemy się z tej książeczki także między innymi, jacy pisarze Hrabala inspirowali – Joyce (o Ulissesie mówił, że odnajduje w nim nie tylko piękno ale i puste miejsca, które stara się zapełnić własnym pisaniem), Schulz (którego Sklepy cynamonowe skłoniły go do powrotu do własnego dzieciństwa), Eliot (którego podczas spotkań w piwiarniach lubił tłumaczyć „od ręki” z niemieckiego, improwizując, powtarzając ulubione fragmenty). I jeszcze dwa urocze teksty na deser – Tańczący z cenzurą, rodzaj listu do nieżyjącego już wówczas pisarza, gdzie głównym motywem jest słynne zdanie stryja Pepina („Życie jest piękne, aż do szaleństwa piękne, nie żeby takie było, ale ja je tak widzę”), oraz Dziadek z wykopalisk – hołd dla dziadka autora, poniekąd będący też hołdem dla stałych bywalców z Hrabalem na czele.

Mało tego. Bielaszewski nie tylko pisze o Hrabalu, ale i pisze jak Hrabal. Styl, jakim jest ta książka napisana, jest w zasadzie imitacją gawędziarskiego stylu czeskiego pisarza. Autor zresztą nie kryje się z tym, jak wielki wpływ miał Hrabal na jego życie i jego twórczość:

A moje pisanie jest podziękowaniem dla pana za te lata... jest też pomnikiem... który buduję dla pana i mojej matki przez całe życie...

Jest więc dla mnie ten zbiór najpiękniejszym wyrazem przywiązania i podziwu dla ulubionego twórcy i przyjaciela - oraz uroczym zapisem epoki, która wraz ze śmiercią Hrabala dobiegła końca.

***

Cytaty: F. Bielaszewski, Tak, panowie, idę umrzeć. O Hrabalu i piwoszach, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003.