Słodki koszmar urlopu – „Urocze wakacje”, Natalia Rolleczek

W dzisiejszych czasach podróżowanie to właściwie prosta sprawa. Kupujesz bilet (przez internet), rezerwujesz nocleg (przez internet) i… jedziesz. W wielu przypadkach – zero wiz, zero paszportów, wystarczy spakować plecak (no dobrze, czasem trochę to trwa) i gotowe.

W PRL-u człowiek miał jednak trochę trudniej. Zwłaszcza, jeśli człowieka nie nęcił Bałtyk lub polskie góry, i postanawiał się wyprawić za granicę. I jeśli człowiek zabierał ze sobą rodzinę. Wtedy już robiło się „wesoło”, o czym przekonałam się, czytając Urocze wakacje Natalii Rolleczek – uroczą, skądinąd, relację z pewnej rodzinnej podróży do Bułgarii.

Śmiech i łzy na granicy

Pewne rzeczy się nie zmieniają bez względu na epokę, dlatego bohaterowie powieści Rolleczek marudzą przed wyjazdem dokładnie tak, jak i dziś wielu z nas. Bo to taka męka, pakować się, tarabanić wiele godzin autem lub niewygodnym pociągiem, dusić się w upale lub moknąć na deszczu, żywić się nieapetycznymi mielonkami, i w ogóle ten namiot, to już nie na nasze zdrowie… Pani narratorka i jej mąż Bogumił, mając to wszystko na uwadze, postanawiają sobie, że w tym roku nie ruszają się z domu, zostają na balkonie z książką i chłodnym napojem. Im jednak bliżej lata, tym bardziej silna wola traci na sile, a małżonkowie, niezależnie, zaczynają gromadzić wyjazdowe zapasy… Kończy się jak zwykle – „Jedziemy”! Dokąd? Do słonecznej Bułgarii.

Tak, zabrałam Urocze wakacje na własne urocze wakacje, i tak, zrobiłam im całą okolicznościową sesję!
Tutaj – na sopockiej plaży. Trochę aktywności fizycznej i trochę czytelniczej :).

I tu powoli zaczyna się historia, która trochę już dziś brzmi egzotycznie. Bo pani Natalia, za radą przyjaciółek, wrzuca do przepastnych walizek i toreb nie tylko rzeczy potrzebne i praktyczne, ale również te, które za granicą będzie można „opylić”, by kupić trochę świeżego arbuza czy moreli. Takie tam: ciepły jesienny płaszcz, spódnica, zestaw kredek do oczu…

Gdy gehenna pakowania wreszcie się kończy, pozostaje wyruszyć w drogę. Podróż jednak, rzecz jasna, nie może się obyć bez komplikacji. Wskutek nieszczęśliwej stłuczki zamek od bagażnika wehikułu naszych bohaterów zacina się na dobre, a jak przejechać przez granicę z zamkniętym bagażnikiem? Te wszystkie przygody Rolleczek opisuje oczywiście z dystansem i humorem, i czytelnik się śmieje, ale ten dzisiejszy pewnie i wpadnie w lekką zadumę – bo ta podejrzliwość pograniczników, te akcje wyrzucania wszystkiego z samochodu i układania później na nowo, to wszystko jest jednak dosyć smutne.

Ravensbrück na bułgarskiej plaży

Smutku jest zresztą w tej książce, wbrew pozorom, sporo. Bo równolegle z tą słoneczną bułgarską opowieścią narratorka snuje historię swojej rodziny, w której roi się od niezagojonych ran, żalu i złości. Mówi o swoim ojcu, porzuconym przez rodziców jako dziecko z powodu swojej ślepoty, o jego upokorzeniu, zranionej dumie, o jego nieszczęśliwej historii miłosnej, ale przede wszystkim o swojej siostrze Łucji i ich trudnej relacji, której kres położyło aresztowanie dziewczyny przez gestapo i jej śmierć w obozie w Ravensbrück. Obraz siostry, której nie pomogła wystarczająco, a wręcz przyczyniła się do jej śmierci, prześladuje narratorkę nawet na słonecznej bułgarskiej plaży.

Szczerze – połączenie dwóch tak diametralnie różnych wątków, wręcz całych powieściowych światów, trochę mi nie grało. Widziałabym je raczej w dwóch osobnych książkach, przeskakiwanie bowiem między beztroską wakacyjną paplaniną a szczerą, dramatyczną narracją z okupowanym Drohobyczem w tle było dla mnie zbyt dużym szokiem. Rozumiem jednak, że taki był pomysł autorki – przełamać słoneczną błahość wakacyjnego wątku poważnymi historiami z przeszłości, i na odwrót.

Faktem jest jednak, że pióro Rolleczek jest lekkie jak puszek; kiedy trzeba, skrzy się dowcipem, kiedy indziej zaś autorka tworzy bardzo sugestywne, przejmujące obrazy. A ponieważ czyta się ją tak dobrze, miło spędziłam z nią kilka urlopowych dni na nadbałtyckiej (nie bułgarskiej, niestety – choć po opisie takich perypetii bułgarskich wakacji się jednak trochę odechciewa!) plaży.

P.S. Po tytuł ten sięgnęłam w ramach „Uroczych wakacji z powieściami Natalii Rolleczek”, zorganizowanych przez Pyzę Wędrowniczkę. Pyza całkowicie kupiła mnie zapałem i błyskiem w oku, z jakim mówiła o tej książce, dlatego bez zastanowienia wrzuciłam ją (książkę, nie Pyzę) do swojego wakacyjnego plecaka.

P.S.2 Na koniec jeszcze jeden przykład cennej wiedzy, jaką zdobyłam dzięki tej lekturze – wiem, czym są zeszyty bezdrzewne! I czemu były dużo bardziej cool niż zwykłe drzewne :).

***
N. Rolleczek, Urocze wakacje, wyd. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.