Hej, palą ci się listy! czyli „Listonosz” Charlesa Bukowskiego

W swym powieściowym debiucie Bukowski opisuje kilkanaście lat doświadczeń z pracy na poczcie, a jego przygody w tej szacownej instytucji przypominają do złudzenia utyskiwania dzisiejszych niewolników korporacji.

Dwunastogodzinny dzień pracy o głodzie, monotonia powtarzanych czynności, tysiące informacji wbijanych na pamięć do głowy, absurdalne normy regulujące czas wykonywania każdej operacji i przełożeni-sadyści – oto przyjemności, jakich doświadczają śmiałkowie porywający się na pracę w urzędzie pocztowym.

Albo miękli, albo tyli, potwornie, zwłaszcza na tyłkach i brzuchach. Powodem był siedzący tryb pracy, te same ruchy i te same rozmowy. I tam właśnie tkwiłem, z zawrotami głowy, bólem w ramionach, karku, klatce piersiowej, całym ciele. Spałem cały dzień, wypoczywając przed pracą. W weekendy musiałem pić, żeby o niej zapomnieć (s. 211).

Ale to tylko jedna strona medalu, w dodatku strona, którą prezentuje nam gagatek w niczym nie przypominający wzorowego pracownika. Trudno traktować poważnie jego wstrząsającą wizję pracy w amerykańskiej poczcie, czytając zaraz potem, jak to popiół z cygara spadł mu na sortowane właśnie listy i cały jego wózek poszedł z dymem (swoją drogą opis tej sceny jest absolutnie doskonały, od początkowego „Hej, palą ci się listy!” poprzez jakże elokwentną reakcję „O kurwa!” aż po „Musiałem ratować pocztę Stanów Zjednoczonych, niezamówione przesyłki reklamowe czwartej klasy!”). Chinaski nie jest typem gotowym poprowadzić udręczony urzędniczy lud na barykady, a o Listonoszu nie sposób pisać jak o poważnej krytyce systemu; to po prostu ironiczna opowieść osadzona w takich a nie innych realiach.

Już w tej pierwszej powieści Bukowskiego ujawnia się jego niepowtarzalna bezpretensjonalność, to „on po prostu stuka na maszynie”, to „Może napiszę powieść – pomyślałem. A potem to zrobiłem”. Nie sili się na cokolwiek, nie udziwnia, nie dramatyzuje, ale ma przecież talent, bo pisze płynnie, lekko i dowcipnie, i czyta się go po prostu świetnie. Nawet kiedy funduje czytelnikowi wątpliwą przyjemność zagłębienia się w szczegóły jego fizjologii:

Potem poszedłem do łazienki i zwymiotowałem. Skończywszy, przytknąłem twarz do lustra. Na całej powierzchni skóry sterczały długie czarne włosy. Nagle musiałem usiąść i się wysrać. Zrobiłem porządną, piekącą kupę (s. 229).

Lubię to jego trzeźwe i beznamiętne spojrzenie na świat, to lapidarne „Fay była w ciąży” i narodziny jego córki wciśnięte gdzieś między ósmego a dziewiątego drinka. Są tu jednak i momenty, kiedy się z tej narracji wyłamuje, wtrącając okruszynę swojej smutnej poezji, bo to w końcu przede wszystkim cholernie smutny facet. (Nie potrafię się pozbyć wizji jego osoby z jednego z moich snów – tak, to już ten poziom obsesji, spotykam się z nim w snach! – wizji starego człowieka, który płacze).

Jest tu więc historia poczciwego listonosza G.G., który niczym wierny, stary koń został w końcu zamęczony przez urząd pocztowy, i historia zapitej na śmierć kochanki Chinaskiego, na której pogrzebie stawiły się tylko trzy osoby. I chociaż wydawałoby się, że dla Chinaskiego/Bukowskiego każdy człowiek jest złem koniecznym, to we fragmentach tych ukazuje zaskakująco współczującą twarz – twarz człowieka, który dosięgnął dna i dlatego wszystko rozumie. Dzięki tym prześwitom powstaje niepowtarzalna słodko-gorzka mieszanka – pierwszorzędny humor, ironia, groteska obok przejmującej nędzy życia (poczytajcie o innym, który tak świetnie potrafił te dwa żywioły łączyć – o Erskinie Caldwellu).

W tle przewijają się oczywiście kobiety. Nienasycone, okrutne, kapryśne, czasem nieznośne, ale to nie on je zostawia, one same przychodzą i odchodzą, jak koty. Zostaje sam, ze szklanką whisky w dłoni w ciepłą kalifornijską noc.

***

Ch. Bukowski, Listonosz, przeł. Marek Fedyszak, wyd. Noir Sur Blanc, Warszawa 2015.

Za przygody Henry'ego Chinaskiego w amerykańskiej poczcie dziękuję pani Joannie i Oficynie Literackiej Noir Sur Blanc.

Inne książki Bukowskiego na Literackich skarbach:

Szmira

Najpiękniejsza dziewczyna w mieście

Płonąc w wodzie, tonąc w ogniu. Wiersze z lat 1955-1973

Kobiety

Fot. Smithsonian Institution / Foter.com