Rączych Plemników marzenia o morzu – „Pijane Banany”, Petr Šabach

Wizja małych chłopców roztrząsających z powagą i zacięciem kwestię, czy gówno się pali, stała się jednym z najmilszych moich wspomnień z lektury książeczki pod tytułem – a jakże! – Gówno się pali. Jaka więc była moja radość, kiedy zaczęłam czytać Pijane banany i odkryłam, że ta opowieść jest wręcz naszpikowana podobnymi obrazkami!

No bo dajmy na to – jak to jest z plemnikami? Czy możemy z dumą przypisywać sobie miano Rączych Plemników, ciesząc się, że to właśnie ten jeden, ten nasz okazał się najszybszy, czy raczej padliśmy ofiarą jakiegoś potwornego plemniczego spisku?

Ale co, jeśli ta reszta plemników już wtedy była bardziej przebiegła niż ja?! A co, jeśli wszystkie się zmówiły, że dadzą mi wygrać? Rozumiesz?! Płynęły sobie ot tak, rekreacyjnie, żabką, tylko ja jeden zapieprzałem kraulem jak szalony, a te świnie się śmiały: „Niech se płynie, jak głupi”. Być może miały więcej oleju w głowie niż ja. I to w czasach, kiedy żaden z nas nie mógł jeszcze mieć głowy! (s. 52).

Dziś już głowy są, stąd te urocze rozmyślania, ale też stąd cały szereg wariackich pomysłów, które wpakowują ich w kłopoty. Żeby nie było nudno, żeby uciec od szarej rzeczywistości, żeby nie dać sobie wmówić, że „tamta strużka wody to morze”.

Czarujący aparycją prowokator Břečka, głuchoniemy onanista Wicio i on, narrator. Taki czeski Holden Caulfield, co to nonszalancko olewa szkołę, wkurza się na chłopaków dręczących małego Aleška i zmyśla na potęgę, „bo go to bawi”.

Tylko rzeczywistość trochę inna, no bo mamy totalitę. Powoli dogorywającą, ale ciągle jeszcze żywą. Nauczyciele więc przed wystawieniem ocen wolą grzecznie spytać, gdzie pracuje tatuś, a Bedzio, ojczym narratora, rzeźbi na zamówienie główki radzieckich generałów i pije na potęgę, żeby odreagować. I dlatego właśnie gdy pewnego dnia znajdują go siedzącego po ciemku w piwnicy (żeby nie widział, ile zostało w butelce), matka nie wyrzuca go z domu, nie wszczyna awantury, tylko siada obok i pozwala mu złożyć głowę na swoich kolanach. Bo choć zabawny jest jak rozkwasza sobie tyłek butelką i jak wsuwa dziesięć pijanych bananów jeden po drugim, to przecież gdzieś tam za tym wszystkim czai się dramat.

Ciasno jest w tym szarym świecie i dlatego Szybkie Strzały alias Rącze Plemniki alias Pijane Banany marzą o morzu, a Jirka Ptáčník ciągle zmyśla. Ale wynika z tego moc komicznych zajść, na każdym kroku jakiś absurd, dzieciaki wariują na punkcie ceczek, a trzeźwe komentarze narratora bawią aż do bólu brzucha, więc nie ma się co gnębić. Zawsze zostaje śmiech, a tego z Šabachem nigdy nie braknie.

Jak niby odróżnić mądrą książkę od normalnej? To proste jak drut. Ja rozpoznaję mądrą książkę po tym, że zwykle jej nie rozumiem (…). Nikt nigdy nie odważy się powiedzieć o książce, której nie zrozumiał, że jest głupia. Co prowadzi mnie do wniosku, że moje życie też jest chyba dość wartościowe, skoro non stop nie mogę się w nim doszukać sensu (s. 124).

Więc co? Może jednak nie padł ów poczciwy plemnik ofiarą niecnego spisku?

***

P. Šabach, Pijane banany, przeł. Julia Różewicz, wyd. Afera, Wrocław 2015.

Za krzepiącą dawkę Šabachowskiego humoru dziękuję pani Julii i wydawnictwu Afera.

Inne książki Petra Šabacha na Literackich skarbach:

Gówno się pali 

Masłem do dołu 

Podróże konika morskiego 

Relacja ze spotkania z Šabachem w Krakowie: tutaj  

Fot. Kadr z filmu Pupendo (2003) w reż. Jan Hřebejka na motywach Pijanych bananów. Źródło: www.ceskatelevize.cz